ئەمجارەیش نەوت، هەروەها کۆنەقین‌وچاوچنۆکیی نێوان دوو بنەماڵە خەونی سەربەخۆیی پووچەڵکردەوە  [1] ١٧/ ١٠/ ٢٠١٧ هەرچی ڕۆشنبیرو پیاوانی ڕامیاریی کورد هەبوە و هەیە لە سەد ساڵ لەمەوبەرەوە گلەیی لەو پەیمانامەیەی سایکس پیکۆ دەکەن کە دەرئەنجامی کۆبوونەوەکانی ئینگلیزو فەرەنسا بوو بە چاودێریی ڕوسیا لەماوەی ٢٣ی سەپتەمبەری ١٩١٥ تاکوو مارسی ١٩١٦، لەپاش ئەویش پەیمانی لۆزان کە هەندێک خاڵ لە بڕیارەکانیان پەیوەست بوو بە دابەشکردنی بەشە کوردستانییەکەی عوسمانی لەنێوان وڵاتە تازە پێکهێنراوەکانی تورکیا، عیراق‌و سوریا، بێگومان  لەبەر دەسگرتن بەسەر گرنگترین ژێرخانی خاککەی کە نەوتە. هەروەها بە پلانی ئینگلیزو لەژێر چاودێریی ئەودا ڕۆژی ٤ی جوڵای ١٩٣٧ لە کۆشکی سەعدئابادی تاران، وڵاتانی ئەڤغانستان، ئێران، تورکیاو عیراق بەسترا، ئەگەرچی ڕژێمە یەکلەدوای یەکەکانیان بەتایبەتی ئێران کە دەمێکبوو بەشێک لە خاکی کوردستانی لەژێر دەسەڵاتدابوو لەگەڵ تورکیاو عیراق کە لەهەمان لەوکاتەوە هەردەم لە ناکۆکیدا بوون ئەویش بە مەبەستی بەرگرتن لە سەرهەڵدانی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازیی کورد لەنێو سنوورەکانیاندا بۆیە بە ‌"پەیمانی سەعدئاباد" بەڵێنیان بەیەکدا کە بەهەچ شێوەیەک دەبێت پێکەوە ڕێگربن لە سەربەخۆیی کورد. بەوبۆنەیەوە، ئەگەرچی ساڵی ١٩٥٨ ئینگلیز بە کودەتا لەشکرییەکەی عەبدولکەریم قاسم عیراقی لەدەست دەرچوو، هەروەها ساڵی ١٩٧٩ بە کودەتای ئاخوندانی شیعە، ئەمەریکا لە ئێران دەسخەڕۆ بوو، ئەوجا سەرەڕای بە کوودەتا گۆڕانی ڕژێمەکان لە عیراق‌و ئێران، یان سیستێمی ڕامیاری لە تورکیا، ڕەوش‌و هەڵوێستی چەوسێنەرانەی ڕژێمە یەک لەدوای یەکەکان لەبەرانبەر کۆمەڵگای کوردی نەک هەر نەگۆڕا، بەڵکوو زۆر دڕترو نامرۆڤانەتر بووە. لێرەدا بەپێویستی نازانم باس لەو نەهامەتییانە بکەم کە میللەتی کورد بەدەستی ئەو ڕژێمانە چەشتوونی چونکە گوێی تاکی کودری لێ پڕبووە، بەڵام داخی نێو دڵ ئەوەیە کە خودی تاکەکانی ئەو میللەتە وانە لە نشوستی‌و ئەو نەهامەتییانە وەرناگرن کە بەدرێژایی مێژوو لەئەنجامی ناتەبایی‌و پاراستنی بەرژەوەندیی تایبەتی سەران‌و لایەنەکانییەوە دووچاری بوون، هەر زۆر زوو بە درۆودەلەسەی سەرکردە زمانلووسەکان هەڵدەخەڵەتێن، یانیش لەترسی ئەوەی برسی نەکرێن دەبنە هەوادارو لە نشوسییەکەوە بەرەو نشوستیتر خۆیان بۆ دەکەنە قەڵغان. ساڵی ١٩٩١ پاش جەنگی کەنداوی دوو نە لەشکری عیراق لە هەرێمی باشووری کوردستاندا مابوو نە ئەو عارەبانەی سەددام بە مەبەستی تەعریب لەکوردستان دایکوتابوون، هەل بۆ لایەنی کوردی هەڵکەوت بتوانن دەسەڵاتی خۆ بەڕێوەبردن بگرنە دەس، بەڵام (کۆنەقینی جەلالی‌و مەلایی سەریهەڵدایەوە) هەریەک لە پارتی دیموکراتی کوردستان بە سەرۆکایەتی مەسعود بارزانی‌و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بە سەرۆکایەتی جەلال تالەبانی لەبەر ناتەبایی هەریەکەیان خۆی بە مافدارترو بەدەسەڵاتتر زانین لەماوەیەکی کورتدا دەسەڵاتیان لە کەرکووک‌و ئەو ناوچە کوردستانییانە لەدەستدا کە پاشان ناونرا ناوچە دابڕاو یان ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان، لەگەڵ ئەوەیشدا لە ساڵی ٢٠٠٤ـەوە [2] لە دەسەڵاتی بەغدا دابڕابوون‌و لەو پانتایی ٤٥%ی باشووری کوەدستاندا سەربەخۆ دەژیان بەڵام دیسان بەهۆی ناتەباییەوە هەرێمەکەیان دابەش کرد بۆ دوو سیستەمی پارتایەتیی جیاواز (واتە هەرێمەکانی سۆران‌و بادینان) لە ئەنجامیداو لەسەر داهات‌و دەسکەوتی ئابووری کەوتنە جەنگێکی خوێناوی‌و زۆرکەس لە ئەندام‌و لایەنگرانیان بەکوشتدا ڕۆڵەکانیان هەتیو کردن، زۆرکەسیش لەزێدی خۆیان هەڵکەندران، نەگبەتی لەوەدابوو کە سەردەمێک پێش ناوبژیکاریی موعەمەر قەزافیی سەرۆکی پێشتری لیبیا هەروەها مادلێن ئۆلبرایتی شالیاری دەروەی پێشتری ئەمەریکا تەوقەی ئاشتی بە بارزانی‌و تالەبانی بکات، تانسۆ چیلەری سەرۆک شالیارانی تورکیای کەمالی کە ڕق‌و کینەی بەرانبەر بە کورد کەمتر نەبوو لە ئەتاتورکی ئاغای، بوو بە ناوبژیکەر لە نێوانیان. ناوبژییەکان بەڕواڵەت سەریگرت‌و هەرێمی باشووری کوردستان بوو بە خاوەنی پەرلەمان‌و ئەنجومەنێکی شالیارانی یەکگرتوو، بەڵام لەڕاستیدا هەر پارتەکان ئەو دوو هەرێمۆکەیەی بەڕێوە بردووەو بەبوونە داهاتی دارایی زۆر‌و کێڵگەی نەوت‌‌و باجی گومرگەوە بە گەندەڵکاری‌و دابەشکردنی پۆستەکانی حوکومڕانی بەسەر نەوەکانیاندا دوو بنکەی "دۆستدژمن [3]" گشت تاکەکانی میللەتیان کرد بە دوژمنی یەکتر، بەڵام هیچکات ئەو دوو لایەنە (پاشانیش کە گۆڕان پەیدابوو بە سەرۆکایەتی نەوشیروان مستەفای جێگری پێشووی سەرۆکی یەکێتی لەگەڵ زۆربەی ئەندامانی ئەو پارتە بوونە لایەنێکی تری بگرەوبەردە) تادێت ناکۆکی چڕتر دەبێت، هەردەم هەردەم دوو بنەماڵەی تالەبانی‌و بارزانی لەسەر پارەو دەسکەوتی بیرە نەوتەکان شیروتیریان لەیەک سویوەو گۆڕانیش هەر ئاگری خۆشکردووە. لەکاتێکدا مەسعود بارزانی وەک سەرۆکی هەرێم بڕیاری ئەنجامدانی ڕاپرسیدا بۆ سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان، وێڕای ڕژێمی عیراق، ڕژێمەکانی تورکیاو ئێران کە سەربەخۆیی کوردستان بە زیان‌و کارەسات دەزانن، چاک ئاگاداری ئەو دوژمنایەتییەی نێو پارتەکانی کوردستانن، لەگەڵ ئەوەی تورکیاو ئێران لە گۆڕەپانەکانی شەڕی سووریا دەستەوێخەن، هەر لەدژی سەربەخۆیی کورد وەک دۆست کەوتنەوە بەستنی کۆڕو زیندوکردنەوەی پەیمانی سەعدئابادو لەوپێناوەداو ئێران لە دواڕۆژەکانی پرۆسەی ڕاۆرسییەکە هێڵی دۆستایەتیی لەگەڵ بەشێک لە سەرانی یەکێتی گەرمتر کرد‌و سەرداری پاسداران قاسم سلێمانیی کە ماوەیەک پێش ئەنجامدانی گشتپرسی لە هاتوچۆی عیراقدابوو، ماوەیەکیش تا ڕۆژی هێرشەکانی حەشدیش بۆ سەر ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان بەناوی سەروخۆشییەوە لە سلێمانی بوو لەگەڵ هێرۆ برایم ئەحمەدو پاڤێڵی کوڕی کۆبووەتەوە [4]، هەر لەشاری سلێمانیشەوە سەرپەرشتیی ئۆپەراسیۆنەکانی حەشدی کردووە بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی شیعەی عیراق بەسەر تەواوی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی دەسەڵاتی هەرێم  [5] کاکڵەی باسەکەم ئەوەیە کە چۆن زلهێزە کۆلۆنیالیزمەکانی بیانی سەد ساڵ لەمەوبەر نەوتیان کردە هۆی پەرتبوونی کوردستان، ئەمڕۆیش چاوچنۆکیی دەست‌وپێوەنەکانی تالەبانی‌و بارزانی، کەم یان زۆر بخۆری بەروبوومەکە، هەروەها هەندێک لەو لایەنانەی کەمتریان لە تاڵانییەکان بەرکەوتووە، بوونە هۆی پووچەڵکردنی ئەو پرۆسەی ڕاپرسییە کە ئەگەر بڕیاردان لە سەربەخۆیی بۆ ئەمڕۆیش نەبێت هەر سەرکەوتنی دەنگی بەڵێ لەخۆیدا بەڵگەیەکە هەر ڕۆژێک دێت دەزگایەکی دیموکراتی کارای نێونەتەوەیی پشتی پێببەستێت‌و خەونەکە بۆ نەوەکانمان بهێنێتەدی. پێویستە ئەویش لەبیر نەکەین کە پاش بەسەرچوونی جەنگی جیهانیی یەکەم‌و هەرەسی ئیمبراتۆریی عوسمانی، ودرۆ ویلسن سەرۆکی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پێشنیارێکی ١٤ خاڵیی پێشکەش بە کۆنگرسی وڵاتەکەی کردووەو پەسەندیش کراوە، لە خاڵی ٥ـی ئەوە دەگەێنێت کە "پێویستە دەسەڵاتی داگیکەر مافی نەتەوەی داگیرکراو  بپارێزێت ..." و لەخاڵی ١٢ـیدا دەڵێت "... و مافی چارەی خۆنووسین بدرێت بە نەتەوە ناتورکەکانی ژێر دەسەڵاتەکەی ..." پاشان دیارە بەهۆی ناتەبایی‌و بچڕبچڕیی سەرانی کورد ئەو سەرۆکەی ئەمەریکا گوتوبووی، هەرکات کورد توانی خۆی بەڕێوەبەرێت ئەوکات دەیکەین بە دەوڵەت! [6] ..................................... [1] ـ وەک ٣٠ ساڵە لە چالاکی پارتایەتی دوورکەوتوومەتەوە‌و پتر لە دوو ساڵیشە لەبەر نەبیستنی پەیامی کوردیی چەواشەکار‌و ڕێپۆرتاجی ڕامیاریی بێبنەما وازم لە بینین‌و بیستنی گشت کەناڵەکانی تەلەڤیزیۆن‌و ڕادیۆی کوردی هێناوە، تەنانەت بەلای فەیسبووکیشدا ناچم، بەڵام بەبۆنەی ئەو کارەساتە مەزنەی بەهۆی خۆفرۆشیی کەسانێکی خۆیی بەسەر میللەتەکەمدا هاتەوە نەمتوانی چیتر بێدەنگبم. [2]  ـ بە گوتەی موەفەق ڕوبەیعی کە لە سەرەتای دەسبەکاربوونی دەسەڵاتدارانی شیعەوە ڕاوێژکاری ئاسایشی نشتیمانیی عیراق بوو، بڕوانە گرتە ڤیدیۆی چاوپێکەوتنی ناوبراو. [3] ـ مەبەستم لەو وشەیە ئەوەیە کە بەڕواڵەت دۆستن بەڵام لەبنەوە هەردەم دژن بەیەک. [4] ـ ڕێکەوتنی پاڤێل تالەبانی لەگەڵ هادی عامری بە سەرپەرشتی قاسم سلێمانی، بەوکارە هێرۆو پاڤێڵی کوڕی‌و دارودەستەکانیان بزووتنەوەی کوردیان لە باشوور گێڕایەوە بۆ ساڵی ١٩٦٤. [5] ـ زەلمای خەلیلزاد باڵیۆزی پێشوی ئەمریکا لە عیراق لە تویتەری خۆیدا ڕۆژی ١١ی ئوکتۆبەر نوسیبووی کە قاسم سلێمانی لەعیراقەو حەشدی شەعبی هاندەدات بۆ هێرشکردنە سەر کەرکووک. [6] ـ بڕوانە "بەڵێننامەکەی سەرۆکی ئەمریکا" هەروەها "بۆچی ئەمریکا لە کەرکووک بەرگری لەکورد نەکرد".