گۆمه‌یی 04
June 2008
ده‌ستخۆش کاکه حه‌مید به‌هرامی، دیاره زۆر گه‌ڕاون له‌دووی زانیاری
بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی کاک ناسر، بڵام من پێموایه له‌خۆڕایی خۆتان
ماندووکردووه چونکه هزری ئاینی به‌ڕێزتا ئه‌وه‌یکردووه ته‌نها
په‌نابه‌رن بۆ سه‌رچاوه‌ی عه‌ره‌بی موسوڵمان‌و ئه‌وانیش بێگومان
له‌ڕێبازه عه‌ره‌بییه‌که‌ی ئه‌و ئاینه لاناده‌ن. ته‌نانه‌ت یه‌کێکی
وه‌ک ئارتوور کریسینسێن‌یش که‌ئێوه پشتیپێده‌به‌ستن له‌گه‌ڕان به‌دوی
زانیاریدا ئه‌وه‌ی به‌رده‌ستکه‌وتووه که بێگومان دۆستانی
ڕێنماییانکردووه. بامنیش به‌کورتی هه‌ندێک تێبینی خۆمتان بۆ
ڕوونکه‌مه‌وه؛
یه‌کهه‌م: سه‌باره‌ت به‌تێبینیه‌کانی به‌ڕێزتان، ده‌ڵێن؛ له‌یه‌کێکیان
پرسی که تازه له‌به‌غدا گه‌ڕابووه‌وه، ئه‌رێ کابرا له‌به‌غدا چیت
دیی، ئه‌ویش زۆر به‌ئاسانی‌و ئه‌وپه‌ڕی باوه‌ڕه‌وه گوتی؛ کوره خۆ
به‌غدا ده‌ڵێی به‌هه‌شته‌و دانیشتووانیش گشتی موسوڵمانی له‌خواترسن،
له‌ملاوه ته‌کیه‌ی شێخ عه‌بدولقادری گه‌یلانییه‌و وله‌ولاوه ئیمامی
ئه‌عزه‌م‌و ئه‌ولاتر کازمه‌ین‌و له‌گشت کۆڵانێکدا مزگه‌وت‌و.... هتد.
له‌یه‌کێکیتریان پرسی؛ ئه‌ری له‌به‌غدا چیتدی، گوتی؛ جا چیمنه‌دی،
به‌هه‌شتێکه بۆخۆی، شه‌وتابه‌یان به‌زم‌و ئاهنگه، له‌ملاوه کۆڕنیشی
ئه‌بونوئاسه، گشت ئه‌هلی به‌غدا دانیشتوون ده‌خۆنه‌وه، له‌سه‌ر هه‌ر
شه‌قامێک ڕابواردنگه هه‌یه تابه‌یانی به‌زم‌و سه‌ماو
ئاهنگه‌و....هتد.
دووهه‌م: باوه‌ڕ به‌وه نه‌که‌یت که هه‌رچی له‌مێژوودا نووسرابێته‌وه
ڕاسته،و زۆرچاک بزانه، زۆرچاک بزانن که پووڵ‌و پله‌وپایه‌و به‌سۆزی
ئاینی‌و میتۆلۆجی هه‌ڵخه‌ڵه‌تاویی زۆر کاری کردووه‌ته سه‌ر
ئاواژه‌کردنی مێژوو، بۆنموونه کمال ئاتاتورک، دایکی جووله‌که‌ی
تسالونیکی یونان‌و باوک مه‌گه‌ر هه‌ر خودا بزانێت کێیه، چونکه
گه‌یشته ئه‌و پله‌یه بزانه چۆن کرا به ئاتا(واته باوک)ی تورک‌و
خوێنی 100% تورکی، که‌هه‌رگیز له‌ڕه‌گه‌زی ئه‌و تورکه عوسمانییانه‌ی
له‌ڕۆژهه‌ڵاتی ئاسیاوه هاتن‌و خاکی فینکیایان داگیرکرد تاکه یه‌ک
چاوشین یا سوروسپی‌و باڵابه‌رزیان تێدا نه‌بووه، ئه‌وجا خاک‌و میلله‌ت
که ئه‌مڕۆ پسپۆره (به‌کرێگیراو)ـه‌کانی مێژوو ده‌ڵێن ئه‌وان
له‌نه‌وه‌ی گۆرگه‌بۆری ئه‌نادۆڵن.
سێهه‌م؛ ئه‌و به‌ڵگه‌نامانه‌ی به‌ڕێزتان ده‌ڵێن کورد به‌ده‌ستیه‌وه
نییه، ڕاسته چونکه زۆرچاک ئه‌وه بزانن که نه‌ته‌نها کورد، به‌ڵکوو
میلله‌ته به‌ڕه‌گه‌زه‌کانی ئه‌مریکای سه‌روو، ئه‌مریکای لاتین،
ئه‌فرقاو گشت ئه‌و میلله‌تانه‌ی له‌کۆندا داگیرکران هیچ دیارده‌ی
ئه‌وتۆ کۆنیان جێنه‌ماوه، خۆ ئه‌گه‌ر مابێتیشه‌وه ئه‌وا مۆرکی
نه‌ته‌وه‌ی داگیرکه‌ی لێدراوه‌و مێژوونووسان کردوییانن به‌هینی ئه‌وان.
جا بزربوونی ئه‌وه‌یشی به‌ڕێزتان بۆ میلله‌ته‌که‌تانی ئینکار ده‌که‌ن
زۆر ئاسانتره بۆ ده‌سه‌ڵاته داگیرکه‌ره‌کان له‌خۆدی خاک‌و
نیشتیمانه‌که. وه‌ک له‌شکره‌که‌ی ئه‌سکه‌نده‌ری مه‌سه‌دۆنی پێش ئیسلام
به‌شی زۆری له‌و دیارده‌و به‌ڵگه ئاینی‌و میللیانه‌ی له‌ناوبرد،
له‌سه‌رده‌می شاهێتی عومه‌ری کوڕی خه‌تتابیشدا پاشماوه‌که‌ی
ئه‌سکه‌نده‌ریان سووتان. دیاره ئه‌وه‌تان به‌رچاو نه‌که‌وته‌ه
که(ئیبن خه‌لدوون) له‌نووسینێکیدا گوتوویه‌تی؛ کاتێک عاره‌به‌کان
ئێرانیان گرت په‌رتووکی یه‌کجار زۆری ئه‌و سه‌رزه‌مینه‌یان
که‌وته‌ده‌ست، سه‌عد نامه‌یه‌ک بۆ عومه‌ر ده‌نووسێت‌و هه‌ڵوێستی
به‌رانبه‌ر به‌وان لێده‌پرسێت، عومه‌ر له‌وڵامدا ده‌ڵێت؛ گشتیان
بسووتێنن یان بیانده‌نه ده‌م ئاو چونکه، ئه‌گه‌ر ئه‌وانه
ڕێنماییکه‌ربن، خودای ئێمه له‌وانه ڕێنماییکه‌رتره،و ئه‌گه‌ر
گومڕاکه‌ربن پێویسته خودا له‌شه‌ڕیان بپارێزین. هه‌روه‌ها (ئیبن
قفطی) له تأریخ الحکماءدا ده‌ڵێت: عومه‌ر ئیبنولعاس له‌پاش گرتنی میسر
نامه‌یه‌ک له‌هه‌مان چه‌شن بۆ عومه‌ری کوڕی خه‌تتاب ده‌نووسێت
سه‌باره‌ت به‌و به‌رهه‌مه دانسقه زۆره‌ی په‌رتووکخانه‌ی
ئه‌سکه‌نده‌رییه، له‌وڵامدا خه‌لیفه‌ی ئیسلام ده‌ڵێت؛ ئه‌گه‌ر ناوڕۆکی
ئه‌و په‌رتووکانه‌ی باسیانده‌که‌یت له‌گه‌ڵ ناوه‌ڕۆکی قورئان
یه‌کده‌گرنه‌وه ئه‌وا په‌رتووکی خودا زۆر له‌وانه ده‌وڵه‌مه‌نتره،و
ئه‌گه‌ر دژیشن به په‌رتووکی خودا ئه‌وا پێویسمان نییه،
له‌ناویانبه‌ره.
چوارهه‌م: دیاره هه‌رچی له‌ده‌می مه‌لا یان شیخ یان یه‌کێک
له‌سه‌رکرده هێرشبه‌ره‌کانی عه‌ره‌ب ده‌رچووبێت له‌لای ئێوه‌مانان
سه‌نه‌دو به‌ڵگه‌یه ئه‌گه‌رچی هیچ دیارده‌یه‌کیشی جێنه‌هێشتبێت،
به‌ڵام به‌ڵگه‌ی که‌سانیتر به نه‌بوو یان دروستکراو ده‌ژمێردرێت. ئه‌و
فه‌توایه‌ت هه‌ر له‌و فه‌توایه‌ی مه‌لای خه‌تێ ده‌چێت که‌گوتبووی؛
ئه‌وه‌ی دژ به له‌شکری خه‌لیفه‌ی عوسمانی ( که‌سێبه‌ری خودایه
له‌سه‌ر زه‌وی ) بوه‌ستێت کافره‌و دۆزه‌خ جێیه‌تی، کاریکرده سه‌ر
زۆربه‌ی سه‌ربازانی پاشا کووره‌و بووه هۆی شکاندنی له‌شکری کوردی‌و
ڕۆخانی ئیماره‌تی سۆران. نازانم بۆچی به‌ڕێزتان به‌نه‌نگی ده‌زانن به
داگیکه‌رانی عه‌ره‌ب بوترێت تازی. ئه‌گه‌ر ئێوه له فه‌رهه‌نگ بڕوانن
تێده‌گه‌ن که ئه‌و وشه‌یه هێرشبه‌ر ده‌گه‌ێنێت. ئه‌وجا ئه‌وه‌ی
له‌باری هاوسه‌رێتی‌و باری ژنانی ئه‌و سه‌رده‌م‌و ده‌ڤه‌ر
ده‌یگێڕیته‌وه ناچێته مێشکی هیچکه‌سه‌وه، ئه‌وه‌و ئه‌وه‌یشی
له‌قورئاندا له‌سه‌ر قه‌ومی لووت نووسراوه په‌یوه‌ندی به‌باری ڕامیاری
ڕۆژه‌وه هه‌یه‌و له‌وکاته‌نه‌دا وه‌ک چه‌کی مێدیایی به‌کارهاتووه‌و
به‌رانبه‌ر به‌وه ناموسوڵمانانیش زۆریان باس له داگیرکردنی
ئه‌سحابه‌کانی پێغه‌مبه‌ر کردووه بۆ ژنی یه‌کتر، ته‌نانه‌ت باس له
خودی پێغه‌مبه‌ریش ده‌که‌ن چۆن چاوی به‌هه‌چ کیژێکی جوان بکه‌وتایه
ده‌بوو به‌مه‌حره‌می، بۆ نموونه عائشه‌ی ئه‌بوبه‌کر که به‌نۆساڵی
هێنای،و ئوم سه‌لمه که ناوی هیند بنت ئه‌بی ئومه‌یه‌و ژنی ئه‌بی
سه‌لمه بن عه‌بدولئه‌سه‌دی پوورزاو شیربرای پێغه‌مبه‌ر بوو له‌ئه‌رکی
برینێکی جه‌نگی به‌دردا مرد، و زه‌ینه‌ب بنت جه‌حش که ژنی زه‌ید بن
حارسه‌ی غولامی خدیجه‌ی یه‌کهه‌م ژنی پێغه‌مبه‌ر بوو، کاتێک خه‌دیجه
به‌پێغه‌مبه‌ری به‌خشی ئه‌و کردی به‌کوڕی خۆی‌و ته‌نانه‌ت ناوی زه‌ید
ئبن موحه‌ممه‌دیان لێنابوو، ئوم حه‌بیبه بنت ئه‌بو سوفیان، زینب بنت
خه‌زیمه الهیلالیه، ئه‌سماء بنت ئه‌لنوعمان ئه‌لجونیه، ئوم شه‌ریک.
ئه‌وه جگه له‌و کیژانه‌ی سه‌بی ده‌کران ( وه‌ک له‌و پارچه پێسته‌ی
به‌ڕێزتان باوه‌ڕیپێناکه‌ن هاتووه ده‌ڵێت؛ شن‌و که‌نییان وه‌دیل
بشێنا) جوانترینیان له‌به‌شی به‌ڕێز پێغه‌مبه‌ربوو، وه‌ک ماریه قوبتی
که باوکی له‌میسره‌وه له‌باتی فدیه بۆی نارد، جوێرییه بنت
ئه‌لحارس بن زرار، سفیه بنت حویه‌ی که جووله‌که‌بوو، مه‌له‌کیه
ئه‌للـه‌یسیه، هه‌روه‌ک ده‌گێڕنه‌و که پێغه‌مبه‌ر چاوی بڕیبووه زۆر
له کێژه جوانه‌کانی خێڵی به‌نی کولێب به‌ڵام هیچیه‌ک له‌وان قایل
نه‌بوون شوویپێکه‌ن، وه‌ک فاتیمه بنت زوحاک، عومره بنت زید، عالیه
بنت زوبیان، سه‌نا بنت سوفیان، شه‌رافه‌‌ی خوشکی ده‌حیه ئه‌لکه‌لبی (
بڕوانه، بیست‌و سێ ساڵ پێغه‌مبه‌ری ـ عه‌لی ده‌شتی‌و ئاکۆ مه‌حموود،و
کتاب الشخصیة المحمدیةی معروف الرصافی،و أم المؤمنین تأکل أولادها
له‌ماڵپه‌ڕی کتابات
http://www.kitabat.com/um_almuamenen.htm
)
له‌نووسینه‌که‌تاندا ده‌رده‌که‌وێت که کورد باوه‌شی بۆ له‌شکی ئیسلام
کردووه‌ته‌وه‌و دژ به شاکانی ئێران وێستاون‌و بێ ته‌نگوچه‌ڵه‌مه
بوونه‌ته ئیسلام. ڕاسته ئه‌گه‌ر پشتیان له شایانی ئێران کردبێت
چونکه ئه‌وانیش هه‌ر داگیرکه‌ربوون، به‌ڵام باوه‌شیشیان بۆ
هێرشبه‌رانی ئیسلام نه‌کردووه‌ته‌وه، ئه‌گینا ئه‌و گشت گۆڕه
ئه‌سحابه‌یه چیده‌که‌ن له‌دۆڵ‌و بناری چیاکانی کوردستاندا، ئه‌و
گۆڕستانه مه‌زنه‌ی له‌ناو ده‌ربه‌نده‌که‌ی پاراوادا چیده‌کات‌و بۆ
پێیده‌گوترێت دۆڵی شه‌هیدان، ئه‌ی کوێستانه به‌فراوییه‌کانی قه‌ندیل،
به‌ڵام به‌داخه‌وه به‌رانبه‌ر به‌هه‌ریه‌ک یان دوان‌و سیان له‌وان
ته‌پۆلکه‌یه‌کی که‌ڵه‌که به‌رد هه‌یه ناونراوه گۆڕه جووله‌که، جا
ئه‌گه‌ر ڕاستکه‌ن ئه‌وه‌یان گۆڕه یان هه‌ر وه‌ک سیمبۆل به‌رانبه‌ر
به‌و ئاسحابانه قوتکراونه‌ته‌وه، ( ئه‌گه‌رچی جووله‌که‌یش هه‌ر
مرۆڤه‌و خودی ناوه‌که به‌ناشیرین نازانم ) ئه‌فسووس ئه‌وه‌یه که
مێشک شۆراوه‌کان به‌باپێری خۆ بڵێن جووله‌که.
با
له‌کۆتاییشدا ئه‌م کورته چیرۆکه بۆ به‌ڕێزتان بگێڕمه‌وه که
له‌سه‌رده‌می شۆڕشی ئه‌یلوولدا بینیم: ڕۆژێک له‌گه‌ڵ تاخمێک پێشمه‌رگه
له‌گوندی لێوژێی بناری قه‌ندیل به‌ره‌وژوور هه‌ڵگه‌ڕاین، له‌سه‌ری
سه‌ره‌وه‌ی ئه‌و کوێستانه‌ی قه‌ندیل ئه‌و دیمه‌نی گۆڕه ئه‌سحابه‌و
گۆڕه‌جووله‌که‌یه‌م به‌رچاوکه‌وت، درۆنییه گه‌ربڵێم به‌رزی ئه‌وه‌ی
پێیده‌گوترێت جووله‌که دوو مه‌تر ده‌بوو، چونکه ئه‌گه‌ر بیستبێتتان،
هه‌رچی به‌لایدا تێپه‌ڕێت ده‌بێ حه‌وت به‌ردی هه‌ڵداته سه‌ر ئه‌گینا
ته‌ڵاقی ده‌که‌وێت، زۆرچاک نه‌مکرد به‌نامه‌ردی، حه‌وت به‌ردم
له‌هه‌ره گه‌وره‌کان له‌سه‌ر هه‌ڵگرت‌و فڕێمدایه سه‌ر گۆڕی
ئه‌سحابه‌که، یه‌کێک له‌پێشمه‌رگه‌کان هاواریکرد؛ ماموستا ئه‌وه
چیده‌که‌یت گوناحت ده‌گات، پێمگوت؛ بڕۆ بێمێشک، ئه‌مه‌یان باپیرته‌و
له‌پێناو خاکه‌که‌ی خۆیداوه به‌کوشتچووه،و ئه‌ویتر ئه‌و
داگیرکه‌ره‌یه که له دوورگه‌ی عه‌ره‌بییه‌وه ته‌ماحی تاڵانی
هێناویه‌تییه ئێره.
جا
کاکه حه‌مید به‌خۆتاندا بچنه‌وه‌و بازنگی گوناحه یان کوفره یان
بڤه‌یه بشکێنن‌و هه‌ندێک زانیاری ڕاستنووسان بخوێننه‌وه تا باشتر
له‌ژیانی ڕابوردوو بگه‌ن...
>>>
گه‌ڕانه‌وه
<<<
